Wirtualne Muzeum Dynamit AG Fabrik Christianstadt, fabryka amunicji, w Krzystkowicach, Nowogrodzie Bobrzańskim, Krzystkowice, Nowogród Bobrzański

Żydzi – Wstęp

Od czerwca 1941 roku aż do marca 1942 roku na terenie obozu nr VI istniał „Zwangsarbeitslager für Juden.”.1 Wszyscy Niemcy pracujący dla IG-Fraben, pod groźbą niezwykle surowych kar, miel absolutny zakaz kontaktu z tymi „pracownikami”.2 Jedna z Polek pracująca na terenie fabryki wspomina złe traktowanie Żydów: Osobiście widziałam jak Żyda, który pełnił funkcję tłumacza dręczono. Zakochała się w nim jakaś Niemka. Przyjechało Gestapo, Żyda bardzo dotkliwie pobito, a następnie przywiązano na linie do samochodu za którym musiał biec. Słyszałam od innych, że później tego Żyda mieli zastrzelić.3

22 września 1942r. Hitler wydał rozkaz aby odsunąć wszystkich przymusowych pracowników pochodzenia żydowskiego od produkcji zbrojeniowej. W grudniu tego samego roku skierowano do zarządów fabryk i przedsiębiorstw wykorzystujących przymusową siłę roboczą, polecenie zastąpienia wszystkich pracowników pochodzenia żydowskiego innymi, pochodzącymi z zagranicy. To może tłumaczyć nagłe zniknięcie mężczyzn z obozu nr. 6 pod koniec sierpnia 1942r. Najprawdopodobniej wszyscy zostali wywiezieni i zgładzeni w Auschwitz.4

Po klęsce Wermachtu pod Stalingradem Narodowo-Socjalistyczny reżim ogłosił „wojnę totalną”. Zdolni do pracy Niemcy, którzy dotychczas dobrowolnie pracowali dla państwa, zostali zmobilizowani. To oznaczało znaczące problemy z siłą roboczą, niemal wszystkich szczebli. Aby wypełnić luki, postanowiono zwiększyć udział tzw. „zagranicznej siły roboczej” w wysiłku przemysłowym Rzeszy. Od tego momentu liczba tych „zagranicznych pracowników”, pracujących dla IG-Farben rosła z roku na rok. Żydzi z Europy zachodniej, Polacy, radzieccy jeńcy wojenni oraz więźniowie obozów koncentracyjnych byli masowo przesiedlani do osiedli złożonych z drewnianych baraków przy zakładach produkcyjnych, by tam w koszmarnych warunkach pracować ponad siły dla niemieckiej gospodarki.5

Obóz mieszkalny dla żydowskich więźniarek, pracujących w DAG, został oddany do użytku w lecie, 9 czerwca 1944r.6 Obóz koncentracyjny ostatniej fazy (Die Konzentrationslager der letzten Phase) został zbudowany w pobliżu zabudowań fabryki zbrojeniowej7 w sosnowym lesie w pobliżu formacji terenowej8 „Szwedzki Wał” od której wział swoją niemiecką nazwę.9 Żeński obóz koncentracyjny w Christianstadt, będący jednostką zamiejscową obozu koncentracyjnego (Aussenkommando) Groß-Rosen, który pod koniec 1944 r. mieścił około 1000 żydowskich kobiet, podlegających administracyjnie pod zarząd obozu Groß-Rosen.10

Główny obóz Groß-Rosen mieścił się blisko dzisiejszej autostrady Rogoźnica-Kostrzyca, w pobliżu kamieniołomu. Komendantem Groß-Rosen był SS-Obersturmbannführer Arthur Rödl do września 1942r., od października 1943r. funkcję tę przejął SS-Obersturmbannführer Johannes Hassebroek11. Otwarcie FAL12 w Christianstadt zbiegło się w czasie z otwarciem setek obozów przez inne firmy zajmujące się produkcją zbrojeniową; do tej grupy należały niemal wszystkie znaczące niemieckie firmy współpracujące z SS w tym DAG Fabrik Christianstadt.13 Sieć obozów zewnętrznych (Außenlager) obozu koncentracyjnego Groß-Rosen zaczęła być budowana w 1943r. i intensywnie rozbudowywana, ale nie ukończona do 1943r. Oficjalnie były one określane jako „obozy pracy”, w istocie jednak były to małe obozy koncentracyjne. Ponad 100 tego rodzaju obozów znajdowało się w pobliżu fabryk zbrojeniowych.14

Większość więźniarek obozu stanowiły kobiety z Czech, Polski, Węgier oraz Żydówki z wielu krajów np. Holandii. Mówiąc o Czeszkach mamy na myśli głównie kobiety z Protektoratu Czech i Moraw. Wszystkie kobiety były żydowskiego pochodzenia.15

  1. Akta 1 Ds. 16/67, s. 136.
  2. M. Löbner, Geheime Reichssache Christianstadt – Das Ende einer Kleinstadt zwischen Oder und Neiße sowie der Sprengstoff-Fabrik Ulme, dysertacja doktorska, Universität Hannover 2002., s.120.
  3. Akta 1 Ds. 16/67, s. 75.
  4. M. Löbner, op.cit., s. 131-132.
  5. Ibidem, s. 118.
  6. Akta 1 Ds. 16/67, s. 136.
  7. M. Löbner, op.cit., s. 149.
  8. Niem. Am Schwedenwall, (dop. aut) J. Panufnik Jr., Dynamit AG i zakłady Verwertchemie w Krzystkowicach, Wydanie prywatne, Zielona Góra 2009, s. 101.
  9. Ibidem
  10. M. Löbner, op.cit., s. 149.
  11. Ibidem, s. 150.
  12. Frauenarbeitslager- kobiecy obóz pracy, (dop. aut.) J. Panufnik Jr., op.cit., s. 101.
  13. M. Löbner, op.cit., s. 149-150.
  14. Ibidem
  15. Ibidem, s. 152.

ZalogujIlość odwiedzin: 28554 FM.